به گزارش گروه مجله سلامت خبرگزاری سلامت(طبنا) آیا آب آوردن شکم خطرناک است؟ اطلاعات و چشم انداز در خصوص خطرات آب آوردن شکم بستگی به شرایط اساسی دارد. به نوعی علایم را می توان مدیریت و یا کاهش داد. اما باز این علت است که نتیجه نهایی را مشخص می کند. در حال حاضر هیچ درمان رضایت بخشی برای افرادی که سیروز دارند و همچنین نوعی آب آوردن شکم که در مقابل قرص های ضد آب مقاوم است وجود ندارد.
شاید بتوان گفت در پاراسنتز بدون پیوند کبد به نوعی کیفیت زندگی فرد بهبود پیدا می کند. اما تصور اینکه این امر منجر به طول عمر بیشتر بیمار شود امری اشتباه است. هنگامی که آب آوردن شکم در اثر سیروز یا نارسایی کبدی باشد، ممکن است در ناحیه پاها تورم و کبودی مشاهده شود. در موارد شدید آب اوردن شکم، با ضربه زدن و فشارآوردن به شکم، جابجایی مایع داخل شکم احساس می‌شود. انباشته شدن آب و نمک در بدن نیز ممکن است در شدت یافتن علائم آب آوردن شکم مؤثر باشد.
آب آوردن شکم چیست؟
درآب آوردن شکم یا آسیت مایعات در فضای داخل شکم جمع می‌شود و هنگامی که بیش از ۲۵ میلی لیتر مایع در داخل حفره شکم جمع شود، به عنوان آب آوردن شکم شناخته می‌شود. این اتفاق معمولاً زمانی می‌افتد که کبد به درستی کار نکند. در این حالت مایعات، فضای بین پوشش شکم و اعضا را پر می‌کند. ک ه دراین صورت به علت شدت آب آوردن شکم، ممکن است برای فرد دردناک باشد. آب آوردن شکم می‌تواند زمینه را برای ایجاد عفونت در شکم فراهم کند. مایعات همچنین ممکن است به درون قفسه سینه حرکت کرده و ریه‌ها را احاطه کند که این شرایط باعث تنگی نفس می‌شود.
انواع آب آوردن شکم خطرناک است؟
به طور کلی، آب آوردن شکم خطرناک به ۲ نوع تقسیم می‌شود:
-
آب آوردن شکم ترانزودا
-
آب آوردن شکم اگزودا
طبقه بندی بالا برمبنای مقادیر پروتئین موجود در مایع آسیت صورت می گیرد. یک روش دیگر نیز برای تشخیص نوع آب آوردن شکم بر اساس میزان آلبومین موجود در مایع آسیت در مقایسه با آلبومین سرم (اندازه گیری شده در خون) وجود دارد. به این تناسب Serum Ascites Albumin Gradient یا SAAG گفته می‌شود .این نسبت در آب آوردن شکم مربوط به پرفشاری خون پورتال (سیروز، نارسایی احتقانی قلب، بیماری بود-کیاری) به طورکلی بیش از ۱.۱ است و در آب آوردن شکم ناشی از دلایل دیگر (بدخیمی، پانکراتیت) کمتر از ۱.۱ است. سیروز کبدی در ۸۵ درصد موارد مسئول ایجاد آب آوردن شکم است.
جدول زیر انواع آب آوردن شکم و ارگان درگیر بیماری را نشان می‌دهد:
| ارگان یا بخش درگیر بیماری | نوع بیماری آب آوردن شکم |
| کبد، بزرگ‌سیاهرگ پایینی | هپاتیک |
| قلب | کاردیوژنیک |
| کلیه‌ها | نفروژنیک |
| بیشتر ارگان‌های بدن | بدخیم |
| پانکراس | پانکراتیک |
آب آوردن شکم یا آسیت و عوامل ایجاد آن
سیروز کبدی شایعترین علت آب آوردن شکم است. نوشیدن بیش از حد الکل یکی از مهم‌ترین دلایل سیروز کبدی است. آب آوردن شکم ترکیبی از فشار افزایش یافته در وریدهایی که از طریق کبد عبور می‌کنند (فشار خون بالا پورتال) و کاهش عملکرد کبد ناشی از زخم شدن کبد، یعنی سیروز، اتفاق می افتد.
زخم (اِسکار) ناشی از سیروز کبدی باعث افزایش فشار داخل رگ‌های خونی کبد می‌شود. افزایش فشار داخل عروق، مایعات را به داخل حفره شکم پس می‌زند و در نتیجه منجر به تجمع مایع در شکم می‌شود. با گذشت زمان، کلیه‌ها مانع از حذف نمک اضافی از بدن می‌شوند؛ این واکنش به نوبه خود باعث تشدید تجمع مایعات می‌شود.
از عواملی که باعث می شوند کبد دچار عارضه شود به موارد زیر میتوان اشاره کرد:
-
مشکلات کبدی
-
عارضه احتقانی قلب
-
سرطان شکم و لگن
-
انواع عفونت‌ها
-
بیماری‌های ژنتیکی مانند بیماری ویلسون، هموکروماتوز، کمبود آلفا و آنتی تریپسین
-
هپاتیت B
-
هپاتیت C
-
هپاتیت خود ایمنی
-
بیماری کبد چرب
-
اختلالات ناشی از سو مصرف الکل
انواع مختلف سرطان هم می توانند زمینه ساز برخی از این مشکلات شوند. آب آوردن شکم ناشی از سرطان اغلب با سرطان پیشرفته یا عودکننده اتفاق می افتد. همچنین ممکن است آب آوردن شکم به دلیل دیگری مانند نارسایی قلبی، دیالیز به دلیل نارسایی کلیه، پروتئین پایین خون و عفونت ایجاد شود.
ممکن است این بیماری در افرادی با بدنی سالم نیز پدیدار شود؛ اما کسانی که بیماری سیروز دارند چون کبد آنها به‌خوبی کار نمی‌کند، این کاهش فعالیت کبد، باعث می شود فشاردرسیاهرگ‌ها بالا رفته و ایجاد عارضه آب آوردن شکم اتفاق بیوفتد. برای همین افرادی که عارضه سیروز کبد دارند به عارضه آب آوردن شکم مبتلا خواهند شد.
از دیگر مواردی که می‌توانند خطر بیماری‌های کبدی را در افراد افزایش دهند می توان به :
- پانکراتیت یا التهاب پانکراس
- کم‌کاری تیروئید
- سرطان تخمدان، رحم، کبد و پانکراس (لوزالمعده)
- نارسایی کلیه یا قلبی
- سل
عوارض و خطرات آب آوردن شکم
عوارض احتمالی آب آوردن شکم شامل موارد زیر است:
- درد شکمی : این موارد ممکن است هنگامی اتفاق بیفتد که مایعات بیش از حد در حفره شکم جمع شود. این شرایط می‌تواند توانایی غذا خوردن، حرکت کردن و انجام فعالیت‌های زندگی روزمره را محدود کند.
- عفونت باکتریایی: به این حالت پریتونیت خودبخودی باکتریایی (SBP) گفته می‌شود و معمولاً باعث درد شکم، حساسیت شکم به لمس، تب یا حالت تهوع می‌شود. اگر این مورد به موقع تشخیص داده نشود یا درمان نشود، ممکن است آب آوردن شکم دچار نارسایی کلیه، عفونت شدید خون یا احساس گیجی شود. تشخیص به طور کلی با گرفتن نمونه‌ای از مایع از داخل حفره شکم انجام می‌شود. این عفونت با آنتی‌بیوتیک‌های داخل وریدی قابل درمان است و پس از بهبودی، بیماران برای جلوگیری از عود SBP به درمان طولانی‌مدت با آنتی‌بیوتیک نیاز دارند.
- فتق از قبیل فتق کشاله ران: افزایش فشار داخل شکمی می‌تواند منجر به ایجاد فتق ناف و اینگوینال (کشاله ران) شود که می‌تواند باعث ناراحتی در ناحیه شکم و کشاله ران در فرد مبتلا به آسیت شود. به طور کلی ترمیم فتق از طریق جراحی توصیه نمی‌شود، مگر اینکه درد شدیدی وجود داشته باشد که نشان می‌دهد روده یا بافت دیگری با برآمدگی مداوم فتق، گیر افتاده یا پیچ خورده باشد. لازم است جراحانی که در معالجه بیماران مبتلا به سیروز تجربه دارند این عمل‌ها را انجام دهند.
- پلورال افیوژن یا تجمع آب اطراف ریه‌ها که می‌تواند منجر به بروز احساس تنگی‌نفس شود.
- سندروم هپاتورنال که نوعی نارسایی کلیوی پیشرفته‌ی نادر است.
آب آوردن شکم خطرناک است را چگونه می توان تشخیص داد؟
ممکن است در معاینه بدنی بسته به میزان مایع موجود در شکم، توسط پزشک تشخیص داده شود اما معمولاً با انجام آزمایشاتی مانند سونوگرافی یا سی تی اسکن شکم، وجود آب آوردن شکم را میتوان تأیید کرد. در اکثر بیماران، به توصیه پزشک آزمایش پاراسنتز انجام می شود؛ در این آزمایش پس از بی‌حسی موضعی، یک سوزن کوچک از دیواره شکم رد شده و پس از خارج کردن مایعات، جهت بررسی به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا از نظر وجود علائم عفونت یا سرطان و تعیین علت تجمع مایعات مورد بررسی قرار بگیرند. همچنین امکان دارد برای تشخیص علت آسیت، نیاز به آزمایشات دیگری مانند ام آر آی، آزمایش خون، لاپاراسکوپی و آنژیوگرافی باشد.
آب آوردن شکم و روش‌های تشخیص آن
بعد از معاینات اولیه پزشک برای فرد آزمایشات مربوطه و یا تصویربرداری لحاظ می کند، اما برای تشخیص درست تر آسیت ممکن است موارد زیر انجام شود:
سونوگرافی
پزشک بعد از معاینه اولیه برای بیمار سونوگرافی تجویز می‌کند که در این مرحله از قسمت‌های شکم با جزئیات و به‌صورت کامل‌تر تصویربرداری می‌شود.
سیتی اسکن
بیمار بعد از مراجعه نزد پزشک معالج برای تشخیص دقیق بیماری باید سی‌تی‌اسکن انجام دهد، در سی‌تی‌اسکن از تمام ناحیه‌های داخلی شکم به‌طور دقیق و کامل تصویربرداری می‌شود.
پاراسنتز
معمولا پزشک توصیه می‌کند که آزمایش پاراسنتز انجام شود؛ به این صورت که پس از بی‌حسی موضعی، سوزنی کوچک از دیواره شکم رد شده و مایع درون آن را خارج می‌کنند و برای بررسی به آزمایشگاه ارسال می‌کنند. با آزمایش این مایع عفونت، سرطان و فشارخون پورتال را بررسی می‌کنند.
آیا آب آوردن شکم قابل درمان است؟
درمان دیورتیک تا حدودی می‌تواند به بهبود بیمار کمک کند و در آخرین مرحله پیوند کبد به طور حتم سبب بهبود حال بیمار می‌شود. ناگفته نماند که این درمان افرادی را که بیماری‌های هپاتیت و سوء مصرف الکل دارند، بیشتر بهبود می‌دهد.
یکی از راههای درمان کبد در مقطع مناسب جراحی کبد است که از جمله جراحی های عمومی است که باید توسط متخصص جراحی عمومی صورت می گیرد تا کمترین عارضه و بهترین نتیجه را حاصل شود .
آب آوردن شکم و روش های درمان آن
درمان بیماری آب اوردن شکم تا حد زیادی به علت زمینه ای آن بستگی دارد. به عنوان مثال، برای آسیت بدخیم ممکن است عمل جراحی جهت برداشتن سرطان و شیمی درمانی لازم باشد. در آسیت مربوط به نارسایی قلبی نیاز به درمان نارسایی و محدودیت در رژیم غذایی لحاظ شود .
دارو
داروهای ادرار آور موجب افزایش دفع آب و نمک از کلیه ها می شود. برای درمان آب آوردن شکم مربوط به مشکلات کبدی ترکیبی از اسپیرونولاکتون (آلداکتون) و فوروزماید (لازیکس) استفاده می شود. مصرف روزانه ۱۰۰ میلی گرم اسپیرنولاکتون و ۴۰ میلی گرم فوروزماید، اولین درمانی که استفاده می شود. این میزان به تدریج برای به دست آوردن پاسخ مناسب حداکثر تا ۴۰۰ میلی گرم اسپیرنولاکتون و ۱۶۰ میلی گرم فوروزماید افزایش پیدا خواهد کرد. این داروها به دلیل ایجاد تکرر ادرار، باید به جای شب، صبح ها استفاده شوند.
رژیم غذایی
مدیریت آب آوردن شکم در بیماران مبتلا به سیروز معمولاً شامل محدود کردن مصرف سدیم در رژیم غذایی و تجویز دیورتیک (قرص های آب) است. مصرف نمک در این بیماران باید کمتر از ۲ گرم در روز باشد. در اکثر موارد این روش باید با مصرف قرص آب ترکیب شود. در واقع محدودیت نمک به تنهایی یک راه مؤثر برای درمان آب آوردن شکم نیست.
پاراسنتز درمانی
برای بیمارانی که به درمان های دیگر پاسخ نمی دهند یا نمی توانند رژیم غذایی کم سدیم را رعایت کنند از پاراسنتز درمانی مکرر استفاده می شود. برای این درمان یک سوزن استریل به شکم وارد شده و مایع جمع شده را می کشند. به این روش هر بار می توان ۴ تا ۵ لیتر مایع را خارج کرد. برای بیماران مبتلا به آسیت بدخیم، این روش ممکن است مؤثرتر از دیورتیک باشد.
عمل جراحی
برای موارد مقاوم تر، ممکن است عمل جراحی برای کنترل آسیت لازم باشد. این عمل جراحی به طور کلی شنت نام دارد. این روش از طریق رگ های اصلی در گردن و تحت بی حسی موضعی توسط یک رادیولوژیست انجام می شود. لوله انعطاف پذیربین ورید باب و ورید سیستمیک (رگ بازگشت خون به قلب) قرار داده می شود. در نتیجه فشار ورید باب کاهش می یابد.
پیوند کبد
در نهایت، برای سیروز کبدی پیشرفته که منجر به آب آوردگی شکم شده است پیوند کبد انجام می شود. پیوند کبد یک فرایند بسیار پیچیده و طولانی مدت است که نیازمند نظارت بسیار دقیق و مدیریت توسط متخصصان پیوند است.
سونوگرافی جهت تشخیص آب آوردن شکم
اگر علائم آب آوردن شکم را دارید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. بسته به این که چه مقدار مایع داخل شکم وجود دارد، ممکن است این بیماری توسط پزشک یا از طریق آزمایش های مختلف شناسایی شود؛ اما معمولاً تست سونوگرافی را از فرد می گیرند. از نظر بالینی زمانی آسیت قابل تشخیص است که حجم مایع بیش از ۵۰۰ سی سی باشد.
سونوگرافی شکم
در سونوگرافی شکم باید لباس مخصوص بپوشید. سپس روی تخت به پشت دراز بکشید و شکم خود را در معرض بگذارید. پزشک یا تکنسین کمی ژل گرم را روی شکم شما پخش می‌کند و وسیله‌ی کوچکی به نام پروب را در جهات مختلف روی شکم شما حرکت می‌دهد.
امواج به اندام‌های شما منتقل می‌شود و بازمی‌گردد. انعکاس این امواج در دستگاه پردازش می‌شود و به‌صورت تصاویری واضح بر روی مانیتور ظاهر می‌شود.
آمادگی قبل از سونوگرافی شکم جهت تشخیص آب آوردن شکم
سونوگرافی شکم یک روش غیرتهاجمی است که اغلب نیاز به آمادگی خاصی ندارد؛ اما در برخی موارد جهت بررسی بهتر ممکن است نیاز به برخی از آمادگی‌ها باشد:
- معمولاً از شما خواسته می‌شود هشت ساعت ناشتا باشید. معده‌ی پر بر کیفیت تصاویر اثر منفی دارد.
- از جویدن آدامس خودداری کنید؛ چراکه ممکن است باعث بلع هوا شود و کیفیت تصاویر را کاهش دهد.
آیا سونوگرافی شکم جهت تشخیص آب آوردن شکم با عارضه همراه است ؟
سونوگرافی شکم به علت عدم استفاده از اشعه ایکس کاملاً ایمن و بدون خطر است.
پیشگیری از بیماری آب آوردن شکم خطرناک است؟
پیشگیری ازبیماری آب آوردن شکم تا حد زیادی شامل جلوگیری از عوامل خطر بیماری های زمینه منجر به این بیماری را شامل می شود. در بیماران مبتلا به بیماری کبدی پیشرفته و سیروز، اجتناب از مصرف الکل می تواند خطر تشکیل آب آوردن شکم را به طور قابل توجهی کاهش دهد. مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (ایبوپروفن) نیز باید در بیماران مبتلا به سیروز محدود شود. این داروها ممکن است جریان خون به کلیه ها را کاهش داده، در نتیجه، دفع نمک و آب کم شود. محدودیت نمک در رژیم غذایی یکی دیگر از راه های ساده پیشگیرانه برای کاهش آب آوردن شکم است.
نمی‌توان از ایجاد آب آوردن شکم جلوگیری کرد. با این حال، با محافظت از کبد میتوان خطر ابتلا به آسیت را کاهش داد. با ایجاد تغییرات خاصی در سبک زندگی میتوان از ابتلا به سیروز کبدی و سرطان جلوگیری کرد؛ که در نتیجه آن از بروز آسیت نیز جلوگیری می‌شود. این اقدامت شامل موارد زیر است:
- قطع مصرف الکل یا مصرف محدود آن
- نگه داشتن وزن در محدوده طبیعی
- ورزش منظم
- عدم استعمال دخانیات
- محدود کردن نمک در رژیم غذایی
- از آنجاییکه هپاتیت می‌تواند از طریق آمیزشی انتقال یابد؛ برای کاهش احتمال ابتلا به هپاتیت، داشتن رابطه جنسی ایمن (استفاده از کاندوم) توصیه می‌شود.
- عدم استفاده از مواد روانگردان
- واکسیناسیون در مقابل ویروس هپاتیت B
- از به اشتراک گذاشتن سوزن خودداری کنید. هپاتیت از طریق سوزن‌های مشترک قابل انتقال است.
- از عوارض بالقوه داروهای مصرفی خود آگاه شوید. اگر خطر آسیب کبدی وجود دارد، با پزشک خود در مورد لزوم آزمایش عملکرد کبد صحبت کنید.
- محدودیت مصرف داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (ایبوپروفن و …) در بیماران مبتلا به سیروز؛ زیرا ممکن است جریان خون در کلیه‌ها را کاهش دهد و در نتیجه باعث کاهش دفع نمک و آب شود.
چه زمانی لازم است با پزشک جهت تشخیص آب آوردن شکم تماس بگیرید؟
علائم آب آوردن شکم بسته به علت تجمع مایع می‌تواند به آرامی یا ناگهانی ظاهر شود. علائم همیشه یک وضعیت اضطراری را نشان نمی‌دهد، اما اگر موارد زیر را تجربه کردید حتما با پزشک خود در میان بگذارید:
- درد شکم
- نفخ شکم
- تهوع و استفراغ
- سوزش سردل
- شکم متسع یا متورم
- افزایش وزن ناگهانی
- مشکل در تنفس هنگام خوابیدن
- کاهش اشتها
به خاطر داشته باشید که علائم آب آوردن شکم ممکن است در اثر سایر شرایط نیز ایجاد شود.
آب آوردن شکم و سوالات متداول
آیا می شود از آب آوردن شکم جلوگیری کنم؟
بهترین راه برای پیشگیری داشتن سبک زندگی سالم است. محدود کردن مصرف الکل و نمک ، سیگار نکشید و به طور منظم ورزش کردن است.
چگونه بفهمم که در معرض خطر آب آوردن شکم هستم ؟
مصرف زیاد الکل می تواند شما را در معرض خطر بیماری هایی مانند آب آوردن شکم قرار دهد . اگر سیروز، بیماری کبد چرب، هپاتیت B یا هپاتیت C دارید، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای آب اوردن شکم باشید.
آب آوردن شکم باعث مرگ می شود؟
آب آوردن شکم نشانه آسیب کبدی است که اگر درمان نشود، می تواند منجر به عوارض تهدید کننده زندگی شود. اما با درمان مناسب و تغییر رژیم غذایی می توانید آب آوردن شکم را مدیریت کنید. اگر بیماری شدید باشد، ممکن است پزشک شما در مورد پیوند کبد با شما صحبت کند.
آیا بیماری آب آوردن شکم می تواند شدت پیدا کند؟
مایع می تواند به جمع شدن ادامه دهد و لازم باشد دوباره آن را تخلیه کنید. اگر مایع به سرعت جمع شود، پزشک شما ممکن است درمان با دیورتیک ها، شانت پورتوسیستمیک داخل کبدی ترانس جوگولار (TIPS) یا پیوند کبد را پیشنهاد کند.
سخن پایانی
یکی از مشکلات کبدی آب آوردن شکم است که این بیماری به علت بیماری سیروز کبد، رخ می‌دهد. سعی کنید برای جلوگیری از بروز این بیماری، از خوردن الکل خودداری کنید و مصرف نمک را به حداقل برسانید. راههای مختلفی برای درمان این بیماری وجود دارد که آخرین مرحله آن پیوند کبد است.
همچنین می‌توانید به مطب متخصص تغذیه مراجعه کنید و با استفاده از مشاوره و راهنمایی او، این بیماری را کنترل کنید. امیدواریم با مطالعه این مطالب پاسخ سوالات خود را دریافت کرده باشید.
این خبر باز نشر از منبع بوده و تودی بلاگ هیچ مسئولیتی در قبال صحت آن نداد.
